ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 7، مهر 1400 ، شماره پی در پی 65

آثار فریبا وفی و مؤلفه های رئالیسم (با تکیه بر دو رمان «پرنده من» و «رؤیای تبّت»)

صفحه (51 - 64)
فریدون آرزومند ، سعید فرزانه فرد (نویسنده مسئول)، ایمان مهری بیگدیلو
تاریخ دریافت مقاله : شهریور 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آذر 1399

چکیده

زمینه و هدف: بجهت غنی بودن آثار فریبا وفی از مسائل گوناگون اجتماعی از قبیل فقر، اختلاف طبقاتی، مفاسد اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی و مشکلات زنان که بوفور در جامعه رمانهای او بتصویر کشیده شده است، پژوهش حاضر بر آن شد آثار داستانی او را از نظر تطابق با رئالیسم بررسی کند.

روش مطالعه: پژوهش حاضر به روش کتابخانه ای و توصیفی-تحلیلی رئالیسم را در پرنده من و رؤیای تبّت از فریبا وفی بررسی و تحلیل میکند.

یافته ها: وفی همچون دیگر نویسندگان مکتب واقع گرایی، تنها به بازگویی صرف واقعیت نمیپردازد، بلکه اندیشه تحلیل‌گرانه خود را نیز در آن دخیل میکند، در عین حال تفسیر جدیدی از رئالیسم نیز ارائه داده است. جهت حرکت قلم فریبا وفی را نگرش ایدئولوژیک، نمایش تصویر واقعی فقر، تضادهای طبقاتی، آنتاگونیسم اجتماعی، هویّت خدشه دار زنان در جامعه مردسالار، طلاق عاطفی، خشونت جنسی علیه زنان (و دختران خردسال)، خیانت در برابر اعتماد،‌ زبان محاوره، تشریح جزئیات وقایع، تأویل و تفسیر وقایع تلخ جامعه، بیان سطح فرهنگ جامعه، پس زمینه مناسب و نمود صنایع ادبی و... شکل میدهد. آثار وفی، سرشار از زنانی است که قربانی جامعه مردمحور و مردسالار شده و هویّت خود را ازدست داده اند؛ زنانی که تاریخ انقضای شادیهایشان به دست مردان رقم میخورد و رنگ میبازد. در واقع وفی هنر را استخدام میکند که تاریخ و واقعیّت را طوری در قالب داستان بریزد که همه در باور مخاطبش واقعی جلوه کند. یافته های پژوهش حاضر حاکی از آن است که آثار وفی، بحری موّاج از مباحث رئالیستی است.

نتیجه گیری: وفی با شیوه ای هنری به بازنمایی وقایع میپردازد و در هر مرحله از بیان مباحث، نشانه هایی از واقع گرایی را بگونه ای نمودار میسازد که احتمال تخیّلی یا غیرواقعی بودن اثر را از ذهن خواننده دور میکند. از طرفی راوی اول شخص بودن نویسنده، خواننده را به قبول رئال بودن اثر مجبور میکند. نیز صنایع ادبی و بلاغی، و مهمتر از همه تشبیه و اصطلاحات کنایی رنگ وبوی ادبی به اثر بخشیده است.

کلمات کلیدی
رمان , مکتبهای ادبی , رئالیسم , پرنده من , رؤیای تبّت , فریبا وفی

• بررسی جامعه شناختی رمان پرندۀ من فریبا وفی براساس "نظریۀ عمل" پیر بوردیو، مشفقی، آرش. و دوستی، زهرا. (1396). پژوهشهای نقد ادبی و سبک شناسی، (30) 8، ص167-145.
• بررسی رمان پرندۀ من از منظر سبک شناسی انتقادی، تلخابی، مهری. (1393). تحلیل و نقد متون زبان و ادبیّات فارسی، (21) 6، صص153-115.
• بررسی مسائل مشترک زن در دو داستان چراغها را من خاموش میکنم زویا پیرزاد و پرندۀ من فریبا وفی، عظیمی، زهرا. و صادقی، اسماعیل. (۱۳۹۳). مطالعات داستانی، (4) 2، صص 117-94.
• پرندۀ من، وفی، فریبا. (1381). تهران: نشر مرکز.
• جامعه شناسی نظم، چلبی، مسعود. (1375). تهران: نشر نی.
• جدال نقش با نقّاش در آثار سیمین دانشور، گلشیری، هوشنگ. (۱۳۷۶). تهران: نیلوفر.
• رؤیای تبّت، وفی، فریبا. (1383). تهران: نشر مرکز.
• شکلهای سرمایه در سرمایۀ اجتماعی، بوردیو، پیر. (۱۳۸۴). ترجمۀ کیان تاج‌بخش، تهران: تیراژه.
• مفهوم هویت اجتماعی در آثار ناتالیا گینزبورگ و فریبا وفی، منیری، عفت السادات. حسینی، مریم. (1393). ادبیات تطبیقی، (32) 8، صص 152-129.
• مکتبهای ادبی‌، سیدحسینی، رضا. (1391). جلد اوّل، چاپ 17، تهران: نگاه.